CNC dik işleme merkezleri genel başlığında incelediğimiz ve frezelemenin kontrol ünitesiyle yapıldığı makinalardır. Tezgahın genel yapısını aşağıda maddeler halinde inceleyebiliriz:
- Gövde: Gövde kısmı makinanın işleme aksamlarının üzerinde konumlandığı döküm yapıdır. Isıl işlemlerle iç gerilmeleri azaltılmış, iç yapı tane boyutları küçültülerek tokluk kazandırılmış ve yüksek rijitliğe sahip döküm gövdeler, belli bir büyüklükteki iş parçaları için genelde standart C tipi imal edilir. Spindle (İş mili) gövdenin üst kısmında, ucu yere dik konumda kızak üzerine sabitlenir. Alt kısmında ise tablanın kaydırılarak hareket etmesi için 2 yada 4 lü kızakların birbiriyle öpüştürüldüğü yolluk yüzeyler vardır. Kızakların bu yüzeylere montajı esnasında boşluk olmamalı, temas tam sağlanmalıdır. Bunun için değişik yöntemler kullanılır. Raspalama işlemi bunlardan en yaygın olanıdır. Döküm yüzey ile kızak temas yüzeyinin her noktasından tam olarak teması, işleme kalitesine etki eder.
- Kızaklar: Döküm gövdenin raspalanmış yolluk yüzeyine oturtulmuş, tablanın kayarak sağa sola(+X / -X yönü) , ileri geri (+Y / -Y yönü) hareketi için yataklama yapan makina parçalarıdır. Kızaklar da kendi aralarında 2 ye ayrılırlar. Sürtünmeli kızak diye bilinen kutu kızak ve lineer kızak. Darbeli vuruntulu ve kalıp işlemleri için kutu kızaklı tezgahlar idealdir. Kutu kızakların yüzeyinde oluşabilecek olası çiziklerin taşlanarak giderilmesinden dolayı da tercih sebebidir. Lineer kızaklı tezgahlar seri işlemler için tercih edilen tip işleme merkezleridir. Eksen hareketleri esnasında sürtünme kuvveti daha az olduğundan boşta ilerleme hızları daha yüksektir.
- Tabla: Üzerine bir veya birden fazla işlenecek iş parçasının sabitlendiği, yataklı veya dişli çektirme ekipmanlarına uygun sertleştirilmiş düzlemsel yüzeydir. Genelde döküm çeliğinden imal edilir. Kızakların üzerinde hareket eder. Tablanın düzlemselliği parçanın düzlemselliğine direk etki edeceğinden, hassas olması son derece önemlidir. Tabla hem X yönünde hemde Y yönünde + ve - yönlerde hareket ettirilerek poziyonlama sıfırlaması yapılır. Bunun için komparatör, mikrometre veya lazer kullanılır. Pozisyonlama hassasiyeti (positioning accuracy) ne kadar düşük ise o kadar iyidir. Bu değer genelde 0,001 mm (1 mikron) civarı olarak aranır. İş parçası haricinde, V yataklamalar ve çektirme civataları sayesinde mengene bağlanabildiği gibi, 4 yada 5 eksen divüzörler de bağlanabilir.
- Otomatik takım değiştirme (ATC): Kol tipi ve şemsiye tipi takım değiştirme sistemleri kullanılabildiği gibi, ATC sistemi olmayan işleme merkezleri de vardır. Kullanım amacı basitçe, takım haznesinde bulunan tutucuya bağlı takımı, spindle ucuna taşımak ve takmaktır. Sadece kol tipi olan cnc dik işleme merkezi tezgahlarına atc li makina denmesi gibi yanlış bir kanı vardır. Şemsiye tip olanlar da otomatik olarak takımı değiştirir. Dolayısıya bu makinalarda atc lidir. Kol tipi sistemlerde takım yardımci bir kol vasıtasıyla taşınır. Taşıyıcı kolun karşılıklı 2 tutma ve taşıyıcı kıskacı vardır. Takımlar yere paralel şekilde küme halindedir. Çağrılan adresteki takım, kolun ağız kısmına ulaştığında dik pozisyona gelir, atc kolu kilitli yerinden aşağı çıkar. Aynı anda bir kıskacıyla çağrılan takım alınırken, diğer kıskacı ile spindle ucundaki serbest bırakılan takım kavranır. Dönme hareketi ile bu takımlar yer değiştirilir. Atc kolu eski pozisyonuna geri dönerek otomatik kilitlenir. Şemsiye tip otomatik takım değiştirme sistemlerinde ise kol yerine takımların takılı olduğu hazne komple dönerek çağrılan takımın iş mili ucuna getirilmesi ve takılması sağlanır. Takımlar hali hazırda dik pozisyondırlar. Her iki şekilde de otomatik takım değişimi yapılır. ATC olmayan sitemlerde takım tutucu iş miline el ile manuel olarak takılır. İş mili koniğinin ağız kısmındaki çektirme çenelerinin (pull stud) açılıp, tekrar takım tutucuyu kavramasını sağlayan pnömatik bir buton kullanılır.
- Spindle (İş mili): Motordan aldığı dönme hareketiyle, tutucuya takılan takımlar vasıtasıyla sabit iş parçasından talaş kaldırır. İş mili gövde üzerinde dik olarak monte edilmiş Z eksen kızağı üzerinde aşağı yukarı hareket ederek parçaya yaklaşır. Dönme hareketi spindle motorundan değişik şekillerde alınır. Kayışlı sistem en çok kullanılan ve üretilen ilk klasik yöntemdir. Built-in, direk akuple motor ve şanzumanlı iş mili sistemi, kullanım amacına uygun olarak tercih edilen diğer modelleridir. Takımı kavrama şekline göre değişik çap ve formlarda üretilirler. Genelde eski makinalarda ISO 40 yeni modern takım tezgahlarında BT 40 konik tutucu yaygın kullanılan tiptir. ISO 50 ve BT 50 konik tutucu için uygun spindle sistemleri ise daha yoğun talaş kaldırmak için tercih edilir. Talaş kaldırma miktarı yüksek olursa güç gereksinimi için kayışlı sistemler yerine direct motor yada şanzumanlı sistemin kullanılması verim açısından daha akıllıcadır. Bu tür kombinasyonlar, CNC tezgahların dünyasında bilinmesi gereken parametrelerdir. HSK, Capto v.s gibi modüler takım değiştirme tip sistemlerinin spindle tipine göre kullanıldığı diğer koniklik çeşididir. Yüksek devirli hassas yüzey elde etme de HSK tip takımların bağlanabildiği spindle makinalar tercih edilir. Spindle içerisinde ki çektirme çene pimleri sayısı, tipi ve tutucu koniklik açısına göre değişiklik gösterir.
- CNC kontrol ünitesi: Torna tezgahlarında olduğu gibi, iş parçasını yada kalıbı en verimli (hassas ve hızlı) şekilde elde edebilmek için, eksenlerin ilerleme miktarı, hızı, buna bağlı olarak iş milinin devir ve G kodlarının yönetildiği, geometrik şekle bağlı kalarak sağlanan ekrandır. Bu bölüm kabaca, sayısal verilerin elektronik sürücü kartlar vasıtasıyla makinanın mekanik aksamlarının anlayacağı dile çevrildiği ara yüzdür.
Cnc dik işleme merkezi kategorisi altında 2.el, yeni cnc makina satıcılarından, sahibinden ikinci el, satılık cnc dik işleme merkezi ilanları ve fiyatları bulunmaktadır